Chăm sóc bầu vú mẹ đúng cách giúp tuyến sữa phát triển khỏe mạnh

Cấu tạo bầu vú và cách chăm sóc bầu vú mẹ đúng cách trong thai kỳ

Quá trình phát triển của bầu vú mẹ

Giai đoạn bào thai:

• Từ tuần 4-5 của thai kỳ, các tế bào gốc của tuyến vú bắt đầu phát triển thành dây sữa nhưng chưa rõ ràng.
• Đến tuần 7-8, các tế bào bắt đầu phân chia thành mô vú và các tuyến ống sữa.
• Từ tuần 12-16, mô vú dần phát triển, hình thành đầu ti và quầng vú.
• Trong các tháng cuối thai kỳ, các ống dẫn sữa dần hoàn thiện, giúp mẹ có thể tiết sữa ngay sau sinh.

Giai đoạn dậy thì:

• Khi cơ thể bước vào tuổi dậy thì, hormone estrogen và progesterone kích thích sự phát triển của tuyến sữa.
• Trong khoảng 3-4 năm, bầu vú và buồng trứng phát triển mạnh mẽ, giúp hoàn thiện hệ thống tuyến vú.

Giai đoạn mang thai và cho con bú:

• Trong thai kỳ, hormone thay đổi làm các tuyến sữa phát triển mạnh mẽ.
• Đến tháng cuối cùng của thai kỳ, tuyến sữa đã sẵn sàng hoạt động, bắt đầu tiết sữa non.

Cấu trúc bên ngoài và bên trong bầu vú mẹ

Bên ngoài bầu vú mẹ

Da bầu vú:

• Lớp da mỏng bao phủ bên ngoài bầu vú có độ đàn hồi tốt, giúp nâng đỡ toàn bộ tuyến vú bên trong.
• Nếu không được chăm sóc đúng cách, da dễ bị rạn nứt và chảy xệ sau sinh.

Núm vú (đầu ti):

• Đây là nơi sữa chảy ra, được bảo vệ bởi chất dầu tự nhiên tiết ra từ quầng vú.
• Do có nhiều đầu dây thần kinh, núm vú rất nhạy cảm, dễ bị tổn thương và nhiễm trùng nếu không được vệ sinh đúng cách.

Quầng vú:

• Là phần da có màu sẫm bao quanh núm vú, chứa các tuyến dầu giúp dưỡng ẩm và bảo vệ đầu ti.
• Đặc biệt, quầng vú có mùi đặc trưng giúp bé nhận ra mẹ.

Ống dẫn sữa:

• Dưới quầng vú, cách chân núm khoảng 1.5cm là nơi ống dẫn sữa phình to nhất, giúp bé dễ dàng bú mẹ hơn.

Bên trong bầu vú mẹ

• Hệ thống tuyến sữa và ống dẫn sữa là nơi sản xuất và vận chuyển sữa.
• Khi bé bú, hormone oxytocin sẽ kích thích tuyến sữa tiết sữa ra ngoài. 

• Mô mỡ có vai trò bảo vệ và định hình bầu vú, nhưng không ảnh hưởng đến khả năng sản xuất sữa.

• Đây là hệ thống sợi collagen giúp nâng đỡ bầu vú, tránh tình trạng chảy xệ.

• Hệ thống mạch máu cung cấp dưỡng chất để sản xuất sữa.
• Trong khi đó, mạch bạch huyết giúp đào thải độc tố, giảm nguy cơ viêm nhiễm. 

• Dây thần kinh ở quầng vú rất nhạy cảm.
• Khi bé bú đúng cách, các dây thần kinh này sẽ kích thích hormone tiết sữa, giúp mẹ có nhiều sữa hơn.

 

Cấu trúc tuyến vú của mẹ bầu

• Tuyến vú là bộ phận quan trọng giúp sản xuất sữa mẹ, bao gồm nhiều thành phần phối hợp nhịp nhàng để đảm bảo dòng sữa được tiết ra thuận lợi.

Nang sữa (Alveoli) – "Nhà máy sản xuất sữa"

• Nang sữa là các túi nhỏ nằm trong tuyến vú, chứa các tế bào tạo sữa (lactocyte).
• Dưới tác động của hormone prolactin, các tế bào này sẽ sản xuất sữa để cung cấp dinh dưỡng cho bé.
• Sữa được chứa trong nang sữa trước khi đi vào hệ thống ống dẫn sữa.

Bao nang sữa (Myoepithelial cell) – "Lực đẩy sữa"

• Là lớp tế bào bao quanh nang sữa, có nhiệm vụ co thắt và đẩy sữa vào ống dẫn dưới tác động của hormone oxytocin.
• Nếu mẹ thiếu oxytocin, sữa có thể bị ứ đọng trong nang sữa gây hiện tượng cương sữa, dẫn đến đau tức ngực.

Ống dẫn sữa (Duct & Ductules) – "Con đường vận chuyển sữa"

• Sữa từ nang sữa sẽ được dẫn qua các ống sữa nhỏ, trước khi hội tụ vào khoảng 20 ống lớn.
• Phần phình lớn nhất của ống dẫn sữa nằm dưới quầng vú, cách chân núm khoảng 1.5cm – đây là nơi sữa được trữ tạm thời trước khi bé bú.

Lỗ thoát sữa (Openning) – "Cửa ra của sữa mẹ"

• Sữa sẽ chảy ra từ các lỗ nhỏ trên núm vú, trung bình mỗi bầu ngực có khoảng 15-20 lỗ thoát sữa.
• Sự phát triển của tuyến vú đạt đỉnh cao trong thai kỳ, giúp mẹ sẵn sàng nuôi con bằng sữa mẹ ngay sau khi sinh.

 Xem thêm: Dịch vụ chăm sóc mẹ và bé sau sinh

Sự thay đổi của bầu vú trong giai đoạn mang thai

• Kích thước bầu vú tăng lên, các mô tuyến phát triển mạnh mẽ, khiến ngực to hơn, căng hơn và chắc hơn.
• Mạch máu nổi rõ dưới da, giúp tăng cường lưu thông máu đến tuyến vú.
• Quầng vú và đầu ti sẫm màu, to hơn và dày hơn, giúp bé dễ nhận biết mẹ hơn sau khi sinh.
• Xuất hiện các hạt nhỏ trên quầng vú, đây là tuyến tiết dầu giúp dưỡng ẩm và kháng khuẩn tự nhiên cho đầu ti.

Cách chăm sóc bầu vú khi mang thai

Vệ sinh đầu ti và quầng vú đúng cách

• Khi tắm, mẹ nên rửa nhẹ nhàng đầu ti bằng nước ấm để loại bỏ bụi bẩn, giúp giữ cho tuyến sữa luôn thông thoáng.
• Nếu đầu ti bị khô, nứt nẻ, mẹ có thể dùng dầu dừa hoặc dầu oliu thoa nhẹ để dưỡng ẩm.
• Trường hợp đầu ti ngắn hoặc bị thụt vào trong, mẹ có thể massage hoặc dùng dụng cụ hỗ trợ để kéo đầu ti ra dần dần.

Massage bầu vú mỗi ngày

• Massage giúp kích thích lưu thông máu, giảm nguy cơ tắc tia sữa và giúp tuyến sữa phát triển tốt hơn.

• Dùng tay xoa tròn nhẹ nhàng quanh bầu vú theo chiều kim đồng hồ và ngược lại.
• Dùng hai đầu ngón tay vỗ nhẹ lên bầu ngực để kích thích tuyến sữa.
• Sau khi massage, lau lại bầu ngực bằng khăn ấm để giúp mạch máu giãn nở tốt hơn.

Bài tập giúp ngực săn chắc và hỗ trợ tiết sữa

Bài tập 1: 

• Đưa hai tay ngang vai, xoay lòng bàn tay lên xuống 2 lần.
• Đưa tay lên cao qua đầu rồi hạ xuống, lặp lại vài lần.

Bài tập 2: 

• Đặt hai tay ôm chéo ngực, tạo vòng tay ôm hai bầu vú.
• Khép chặt tay để ép nhẹ bầu vú, sau đó thả lỏng và hít vào.
• Lặp lại 5-7 lần.

Chọn áo ngực phù hợp

• Chọn áo ngực chất liệu cotton thoáng mát, không quá chật để tránh chèn ép tuyến sữa.
• Nên sử dụng áo ngực không gọng, dây bản to giúp nâng đỡ bầu ngực tốt hơn.

Bổ sung đủ nước và dưỡng ẩm cho da ngực

• Uống đủ 2-3 lít nước/ngày để giữ độ ẩm và giúp cơ thể sản xuất sữa tốt hơn.
• Thoa kem dưỡng ẩm hoặc dầu dừa lên vùng da ngực để ngăn ngừa rạn da.

Chế độ dinh dưỡng giúp bầu vú khỏe mạnh

• Vitamin E (có trong hạnh nhân, dầu oliu, bơ) giúp duy trì độ đàn hồi cho da ngực.
• Vitamin A (có trong cà rốt, đu đủ, trứng gà) giúp tăng cường miễn dịch cho tuyến vú.
• Nghệ giúp giảm viêm, chống ung thư vú.
• Rong biển giàu i-ốt, giúp tuyến vú phát triển khỏe mạnh và ngăn ngừa xơ hóa.

Tham khảo thêm: Khóa học chăm sóc mẹ và bé sau sinh

Lời kết về cách chăm sóc bầu vú mẹ khi mang thai